Brian Droop, De Socialist 133, maart 2002

HOU MULTINATIONALS UIT HET ONDERWIJS

Op verschillende universiteiten voerden studenten al kleine losse acties tegen de commercialisering van onderwijs. Nu komen ze steeds meer in georganiseerd verband bij elkaar in zogenaamde Kritische Studenten-groepen waar ze discussiëren over politiek en plannen maken voor actie. Ze protesteren tegen het gebrek aan democratie op de universiteit, het wanbeleid van het bestuur en de idiote plannen van de onderwijsminister. Gevolgen van commerciële belangen. Kritische Studenten Utrecht (KSU) zijn vier maanden geleden met een handjevol enthousiaste studenten begonnen aan hun acties tegen commercialisering. Op de eerste actie van 10 december plakten ze met z’n veertienen de reclameborden op de universiteit af. Een symbolische actie: “Reclame is een van de meest in het oog springende aspecten van de commercialisering van onderwijs waar we ons tegenkeren”, leggen ze uit. “We hopen hiermee duidelijk te maken dat de discussie over de toenemende invloed van het bedrijfsleven op onderwijs en onderzoek nu echt eens gevoerd moet worden.” De inzet is om studenten kritisch te maken: te informeren, wakker te schudden en te activeren.

Op de nieuwjaarsborrel werd het College van Bestuur (CvB) onaangenaam verrast door het onaangekondigde bezoek van studenten van KSU. In maatpak gestoken en met bedrijfslogo’s versierd namen ze de microfoon over om het doel van hun bezoek uit te leggen. Eerder die maand hadden ze het CvB verzocht om aan drie minuten stilte voor de Afghaanse slachtoffers mee te werken, zoals het CvB dat ook bij de herdenking voor de slachtoffers in de New York had gedaan. Maar het CvB weigerde. Gezien voor bedrijven de mogelijkheden alleen maar toenemen, brachten de studenten een cynische toost uit op de commercialisering van de universiteit en strooiden ze vrolijk met geld in het rond om zo die drie minuten dan maar in te kopen. Eind januari organiseerden ze een groot debat met het management over de onafhankelijkheid van de universiteit. Bij elk punt dat de rector dacht te scoren werd hij genadeloos ingemaakt, door KSU en vele bezoekers die actief aan het debat deelnamen. Uiteindelijk riep hij radeloos naar de zaal: “Maar wat willen jullie dan? Dat ik de hele universiteit optrommel en meeneem naar Den Haag?!” Waarop de zaal laaiend enthousiast reageerde: “Jaaaah!” Met twintig actieve leden en een geïnformeerde achterban van 140, inspireert KSU nu ook studenten in andere steden in de opbouw van hun lokale KritischeStudenten-groepen. De Kritische Studenten-groepen maken samen een landelijke muurkrant tegen commercialisering die op zoveel mogelijk universiteiten moet komen te hangen.

Commercialisering in onderwijs komt op uiteenlopende manieren tot uiting. Een voorbeeld is in het ondemocratische en commerciele universitaire bestuur. Douwe Egberts-topman Van Dijk werd enkele jaren geleden benoemd tot voorzitter van de Utrechtse Raad van Toezicht. Bij zijn aantreden noemde hij zijn voorzitterschap een nuttige investering in zijn bedrijf. Binnen enkele weken werd de Max Havelaar-automatenkoffie vervangen door Douwe Egberts. Toeval? Veel studenten vonden van niet. Na protesten werd de maatregel teruggedraaid, maar Van Dijk ontkent nog steeds elke betrokkenheid. Een ander voorbeeld. Momenteel wordt de Ba/Ma ingevoerd, een nieuw systeem voor hoger onderwijs.Aankomende studenten die volgens dit systeem gaan studeren, krijgen aanwezigheidsplicht, minder herkansingstentamens en ingekorte studies. Hun studie zal slechts drie jaar duren in plaats van de huidige vier. Reden: studenten moeten zo snel mogelijk klaargestoomd worden voor de arbeidsmarkt. Wie daarna nog wil doorstuderen voor een wetenschappelijke vervolgopleiding zal eerst door een zware selectie heen moeten om daarna fiks hoger collegegeld te mogen betalen. Ba/Ma kan allerlei consequenties hebben. Bijvoorbeeld voor je studententijd, meestal de leukste tijd van je leven. In Utrecht doet het CvB hard zijn best die tijd meteen van het begin af aan te verpesten door tijdens de eerstejaars-introductieweek een avondklok in te stellen en een alcoholverbod. De introductieperiodes worden bovendien op elkaar gestapeld en zo kort mogelijk gehouden. De bedoeling is waarschijnlijk ervoor te zorgen dat de eerstejaars niet verslingerd raken aan gezelligheidsverenigingen en studentenfeesten. Ba/Ma-studenten moeten immers hun tijd vullen met verplicht college en moeten elk tentamen meteen de eerste keer halen.

Studentenverenigingen morren over deze introductiebeperkingen. Maar ook hun wensen botsen tegen de muur van bestuurlijke arrogantie en een gebrek aan inspraak voor studenten. Medezeggenschap van studentenorganen is onder de ministeriële MUB-maatregelen teruggebracht tot een waardeloze adviesfunctie. Enkele verenigingsstudenten hebben daarom de koppen bij elkaar gestoken en zijn een gloednieuwe actiegroep buiten de organen om begonnen. Ze eisen een Utrechtse IntroductieTijd zonderbeperkingen: “NU IS HET U.I.T!”

Wat betekent commercialisering van het onderwijs?

1. Onafhankelijke wetenschap? Als het aan het bedrijfsleven ligt, worden alleen die onderzoeken gefinancierd die direct nuttig voor bedrijven zijn: dat is vrijwel altijd technisch onderzoek. Taal- en cultuuronderzoek zal het onderspit delven. De studiekeuze voor studenten wordt daarom beperkt.
   Onderzoeksinstituten zullen onderling moeten concurreren om de kopers van onderzoek. Een instituut zal proberen zijn klanten tevreden te houden in de hoop dat ze de volgende keer niet bij een ander instituut zullen aankloppen. Hoe? Door de onderzoeksresultaten aan de wensen van de betalende klant aan te passen: ongewenste resultaten worden weggemasseerd en gewenste resultaten worden opgeblazen. Het boek De onwelkome boodschap (Kobben) geeft hier talrijke praktijkvoorbeelden van.
   Wanneer bedrijven patent-eigenaar worden van onderzoeksresultaten, dan mogen zij bepalen in hoeverre die resultaten gebruikt worden, zowel in praktische toepassingen als voor verder theoretisch onderzoek. Dit druist in tegen het universele hart van de wetenschappelijke kennis die voor iedereen toegankelijk moet zijn.
2. Democratisch bestuur? Via benoemde (dus niet democratisch gekozen) bestuursfuncties krijgen bedrijven invloed op onderwijs. Op ‘niet markt-gerichte’ studies zoals geschiedenis willen ze gaan bezuinigen en universitaire gebouwen worden gebruikt voor tentoonstellingen. De universiteit zou democratisch bestuurd moeten worden door de mensen die er werken: de studenten, onderzoekers en medewerkers.
   Evenmin wordt het ministerie van Onderwijs democratisch bestuurd. Dit lijkt misschien een onafhankelijk stuk overheid, maar met de invoering van het nieuwe Ba/Ma-systeem bewijst het wederom dat zijn prioriteiten bij de concurrentiepositie van het bedrijfsleven liggen, niet bij studenten en docenten, onderzoekers en medewerkers.
3. Wetenschap voor winst? Bedrijven maken jacht op winst. Ze zullen niet schromen wetenschap te misbruiken om hun beleid te legitimeren. Zo worden arme boeren in de Derde Wereld door gen-tech-bedrijf Monsanto weggeconcurreerd met als excuus dat het beleid van de multinational gebaseerd is op wetenschap.