door Loes de Kleijn.
Allochtone werknemers hebben structureel te maken met ernstige discriminatie en racisme op de werkvloer. De oplossing? Werknemers moeten zich organiseren.
“Ze schreeuwt en scheldt ons uit, maar alleen als er geen autochtone medewerkers bij zijn natuurlijk. Laatst had ik een meningsverschil, we kwamen er niet uit waarop ze zei “je doet maar wat ik je zeg, wie heeft hier tenslotte de blauwe ogen?”. Slavenhouders riepen dit vroeger ook tegen hun slaven als ze niet wilden doen wat de meesters hen opdroegen. Daarmee gaf ze met andere woorden aan dat de discussie was afgesloten, en dat ik maar moest weten dat zij de baas was en ik haar sloofje.” Anouschka*, zorgwerker van Surinaamse komaf. (*wegens privacy redenen niet haar echte naam)
In mijn werk als organiser luisterde ik met regelmaat naar zorgwerkers die mij overspoelden met soortgelijke ervaringen als die van Anouschka. Soms zijn de ervaringen overduidelijk racistisch en/of discriminerend, zoals het mikpunt zijn van opmerkingen als “Luie aap ”of “ buitenlanders verdienen geen vakantie”. Andere keren zijn het subtielere manieren waarop de allochtone werknemers wordt duidelijk gemaakt dat zij hier niet horen, bijvoorbeeld door autochtone medewerkers systematisch bepaalde privileges te verstrekken en de allochtone medewerkers deze te onthouden.
Racisme en discriminatie op de werkvloer beperkt zich niet alleen tot deze vormen van incidentele discriminatie. Allochtonen hebben, zo blijkt ook uit de cijfers die jaarlijks uit de discriminatiemonitor van het Sociaal Cultureel Planbureau (SCP) rollen, nog altijd te maken met structurele uitsluiting op de arbeidsmarkt. Desalniettemin lijken er tot nog toe geen noodzakelijke veranderingen te worden getroffen om racisme en discriminatie op de arbeidsmarkt aan te pakken.
Hoe diepgeworteld is racisme en discriminatie op de werkvloer en hoe uit zich dit? En waarom blijven ingrijpende veranderingen om racisme en discriminatie te doen verdwijnen uit? In dit artikel zal ik aan de hand van praktijkvoorbeelden en statistiek de diepgewortelde aspecten van racisme, discriminatie en uitsluiting aantonen en bespreken hoe racisme en discriminatie op de arbeidsvloer in het belang lijkt te zijn van werkgevers. Zodoende kan het als nuttig instrument worden gezien om arbeidsvoorwaarden te verslechteren en medewerkers uiteen te drijven. Tot slot zal ik bespreken hoe organisatie van werknemers niet alleen hun gezamenlijke arbeidsvoorwaarden verbeterd maar bovenal een eenheid creëert waarbinnen voor discriminatie geen plek meer lijkt te zijn.
Al na één dagje rond te hebben gelopen in een doorsnee verpleeghuis in Nederland, wordt duidelijk wat wordt bedoeld met de structureel achtergestelde arbeidspositie van allochtone medewerkers in onze maatschappij. Onder schoonmakers en ongediplomeerde verzorgers is overduidelijk een hoog percentage allochtone medewerkers werkzaam. Voor posities hoger op de arbeidsladder, blijkt steeds minder ruimte te zijn voor deze allochtone medewerker. Dat allochtone medewerkers significant minder vaak coördinerende of bedrijfsvoerende functies bekleden, wordt inzichtelijk als men in hetzelfde verpleeghuis door het zogenaamde ‘gouden laantje’ loopt. Hier, in het gouden laantje, bevinden zich tal van kantoren waar managers en beleidsmakers onder andere het zorg- en personeelsbeleid bepalen. In dit deel van het verpleeghuis vindt men sporadisch een allochtone medewerker.
Naast de verdeling in werk, valt al snel op dat het vooral de allochtone, vaak alleenstaande, vrouwen zijn die voor korte diensten, soms niet langer dan 3 uur, het verpleeghuis in en uit lopen. In een oneindigende flexpool komen deze zorgwerkers, met een nulurencontracten in de hand, voor elke dienst die ze kunnen bemachtigen aangehold; “er moet immers brood op de plank komen”. Het nulurencontract blijkt al snel een regelrecht wurgcontract. Deze zorgwerkers hebben nooit zekerheid over de te werken uren per week, hetgeen hen het recht op een vast salaris ontneemt. Een continue onzekerheid en stress zijn het gevolg.
“Je zou denken dat de slavernij was afgeschaft? Welcome to my world, dit is de moderne slavernij” vertelde een flexwerker van Surinaamse komaf mij eens. “Alle afspraken die mijn vrienden en familie met mij maken zijn nog flexibeler dan mijn contract. Als ik een dienst krijg aangeboden, neem ik die aan; ik moet wel! als ik een dienst niet aanneem dan wordt ik gestraft en wordt ik de rest van de maand niet meer opgeroepen. Zo gaat dat in flexland” Naast de onzekerheid die dit flexwerk teweeg brengt, is er voor de meesten geen uitweg te vinden. Ze krijgen geen opleidingen aangeboden, nauwelijks van noodzakelijke cursussen voorzien, komen bijna nooit in aanmerking voor een vast contract en laat staan promotie. In het gouden laantje kent men deze horror verhalen natuurlijk niet; daar worden slechts fulltime banen met vaste roosters geschept.
De bedrijfshiërarchie en de gemiddelde arbeidspositie in een simpel verpleeghuis maakt dan ook inzichtelijk hoe structurele discriminatie van allochtone medewerkers tot uiting komt op de werkvloer. Immers, elk bedrijf aan wie deze scheve verdeling en segregatie op de arbeidsvloer wordt voorgelegd, zou zeggen dat er in zijn solicitatiebeleid geen sprake is van racisme noch van discriminatie. Echter, door de verminderde kans om aangenomen te worden voor een opleiding of stageplek, minder kans op een vast contract of op een vaste werkplek waar collega’s jouw potentie kunnen ontdekken, worden potentiele capaciteiten van achtergestelde allochtone medewerkers structureel benadeeld.
Dat dit niet een gesimplificeerd of uitzonderlijk voorbeeld is dat slechts toepasbaar zou zijn op de ouderenzorg, blijkt uit vrijwel alle statistische rapporten. Zo blijkt uit de laatste rapporten dat zeker nu, in een tijd van economische achteruitgang, de kansen op de arbeidsmarkt voor allochtonen veel slechter zijn dan die van hun autochtone collega’s. In 2012 stelde het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) dat het werkloosheidspercentage onder niet westerse allochtonen driemaal zo hoog was als het percentage voor autochtonen Nederlanders van 5%.[1] Naast de disproportionele stijging van de werkloosheid onder allochtonen, blijkt uit het immigratierapport 2012 van het SCP eveneens dat allochtonen nog altijd vaker onder hun niveau werkzaam zijn, vaker in tijdelijke dienstverbanden werken en minder kans maken op promotie dan hun autochtone collega’s met gelijk opleidingsniveau en een gelijke hoeveelheid aan werkervaring. Dit enorme verschil in arbeidspositie en arbeidskansen kan dan ook slechts aan een diepgewortelde en structurele vorm van discriminatie en racisme worden gewijd.
Ook het CBS en het SCP lijken structurele discriminatie als probleem te benoemen, toch wordt de oplossing voor het probleem vooral bij de individuele werknemer gelegd. Wil je hoger opklimmen, zo klinken de conclusies, dan moet jouw houding veranderen. Het feit dat deze overheidsinstituties niet de daadwerkelijke problemen trachten te verhelpen, kan slechts verklaard worden door het feit dat overheden en werkgevers belangen hebben bij het aanhouden van discriminatie.
Met de arbeidsmigratie in de jaren 60 werd de verdeel en heers politiek tussen allochtone en autochtone medewerkers al eerder ingezet om de algehele arbeidsvoorwaarden te verminderen. In rap tempo werd er een overschot aan werknemers Nederland ingehaald waardoor de relatief sterk georganiseerde arbeidersbeweging gemakkelijker beteugeld kon worden. Immers, als jij het werk niet voor paar gulden per uur wil doen, dan doet Ahmed dat wel.[2] En zo kwamen werknemers direct tegenover elkaar te staan en werd onderlinge concurrentie aangewakkerd.[3]
Vijftig jaar later, blijven werknemers verdeeld en neemt discriminatie op de arbeidsvloer verder toe, hetgeen collega’s bij uitstek wantrouwig maakt ten opzichte van elkaar en hen zo belemmert zich te verenigen. Meerdere studies bevestigen dit en tonen aan dat discriminatie de organisatiegraad van (vak)bonden binnen bedrijven sterk doet verminderen.[4] Dat discriminatie op deze manier werknemers in het algeheel beslecht is duidelijk, immers hoe lager de organisatiegraad van werknemers hoe sterker de werkgever en hoe effectiever hij verslechtering van arbeidsomstandigheden kan doorduwen. Met een opkomst van rechts wordt de verdeeldheid door politici graag verder aangewakkerd en worden opvattingen waarin de zogenaamde allochtoon het werk van de autochtoon zou stelen verder verspreid. Op deze manier fungeert discriminatie op de werkvloer als perfecte dekmantel voor de eigenlijke oorzaak achter de toegenomen arbeidsverslechteringen, namelijk een alsmaar toenemende macht van een kleine elite.
De daadwerkelijke oplossing voor de bestrijding van racisme en discriminatie op de arbeidsvloer moet dan ook gevonden worden in de vereniging van alle medewerkers, allochtoon en autochtoon. In het organiseren van de werkvloer ontdekken collega’s dat racisme en discriminatie hen uit elkaar drijft en verzwakt en zodoende in het voordeel blijkt van de werkgever. Een gezamenlijke strijd van werknemers maakt voor allen dan ook helder welke partijen de daadwerkelijke tegenstanders zijn. Ook worden tijdens de gezamenlijke strijd via hecht contact tussen werknemers vooroordelen naar elkaar bevochten en een hechte eenheid verworven. Racisme en discriminatie worden dan niet langer gezien als de oorzaken van problemen, maar als nevenuitkomst van een oneerlijke samenleving gebaseerd op uitbuiting van een grote meerderheid van werknemers ten gunste van een kleine elite. Ook worden tijdens de gezamenlijke strijd via hecht contact tussen medewerkers vooroordelen naar elkaar bevochten en een hechte eenheid verworven. Immers in een bond committeer je elkaar aan het motto “komen ze aan één, dan komen ze aan ons allemaal”.
En zo gebeurt het dat in gevallen van incidenteel racisme zoals in het geval van Anouschka, Anouschka de volgende dag verast werd door 20 collega’s die ‘s ochtends vroeg op de stoep van de teamleider stonden en riepen: “Kom je aan Anouschka, dan kom je aan ons allemaal!” Een geschokte teamleider die nimmer meer een slecht woord zei over de Surinaamse collega’s en een sterkere bond van werknemers was in de weken daarop volgend voor veel collega’s voldoende om racistische gevoelens en wantrouwen te laten varen en zich aan te sluiten bij de rest.
- bron: http://www.forum.nl/Portals/0/Factsheets/10e-monitor-allochtonen-op-de-arbeidsmarkt.pdf
- Zie voor meer uitleg over hoe arbeidsmigratie in West Europa heeft geleid tot verslechtering van de arbeidsvoorwaarde het artikel “The function of labour imigration in Western European Capitalism”van Stephen Castles en Godula Kosack in selected studies in international migration and immigrant incorporation (2010).
(pdf: http://dare.uva.nl/cgi/arno/show.cgi?fid=182582#page=22. ) - Zie voor de opkomst van het concurrentie gevoel tussen migranten en autochtone medewerkers in de jaren 70, Judith Roosblad. Vakbonden en immigranten in Nederland (1960 – 1997)
- “The racism variable is statistically significantly in all equations and has the predicted sign: a greater degree of racism results in lower unionization rates and greater degree of schooling inequality among whites.This empirical evidence again suggests that racism is in the economic interests of capitalists and other rich whites and against the economic interests of poor whites and white workers.” The Economics of Racism, Michael Reich, (1981; 5-6).
Pingback: Krantje Boord Winter 2014 over Racisme vers van de pers | Nieuws | Kritische Studenten Utrecht
Ik ben een op Curaçao geboren Surinamer…wat erg, ik ben dubbel erg. Dus ik kan dubbel gediscrimineerd worden als Suriçaonaar. Maar ik woon al 43 jaar in Zwitserland. Ik heb in 1970 bewust voor Zwitserland gekozen inplaats van Nederland. Ik zag het gewoon niet zitten voor dat Land de militaire dienst te moeten doen. NEE..!! Ik werk als Muziek docent op een grote Conservatorium….maar ben Zwart tussen al deze Zwitsers, maar zeer gerespecteerd..!!
Zwitserland is stukken beschaafder dan Nederland. De Nederlander denkt dat ie erg ver voor uit is, modern en ontwikkelt is, Tolerant is en mensenrechten acht, sociaal, openhartig, vriendelijk, en intelligent is….niets daar van is waar. Ik heb Nederland (sommige Nederlanders) van een andere kant leren kennen. Ik heb inblik in hun racisten verleden gekregen die ze vandaag nog bewust met zich meeslepen, en verdedigen. Inblik achter hun masker, hoe ze buitenlanders tegenover staan. Dat wat wij al die jaren dachten dat de Nederlander was, was maar een masker. Ik ben het ook bewust dat het beslist niet alle Nederlanders zijn die zo minachtend op donkerkleurige mensen neer kijken, en met een laag karakter met hun medemens omgaan.
De Zwitser is veel gecultiveerder dan de doorsnee Nederlander, een Zwitser brengt veel meer zelf respect met zich mee, en is gewoon beter opgevoed, en beter in de omgang. Een Zwitser zou het nooit in zijn hoofd halen mij een NEGER te noemen. Toen ik hun dit van Nederland vertelde waren de mensen hier erg geschokt, en vonden dat de Nederlanders nog steeds in het middeleeuwen leven.
Hier vind men als je dat als blanke mens nodig hebt, dan heb je al toe gegeven dat je op een lager niveau staat en een verliezer bent. Ook Zwitserland heeft een lelijk verleden en kijkt niet graag terug, maar is bereid te leren uit hun fouten. Het is een nederlaag als je zulke praktijken nodig hebt om je superieur te voelen. Dan ben je zeer zeker niet superieur…
OK Wat ik in Nederland mis is dat de Surinamers, Antillianen, Afrikanen, Brazilianen, Cubanen, Turken , en Marrokanen, niet met een stem praten. En de Nederlander jullie daarom heel makkelijk kunnen beheersen, en onder controle kunnen houden. Daarom is mij dit artikel opgevallen want het duid dit wel aan. Toen Quinsy Gario in Dordrecht van de Politie in elkaar werd geslagen, waar waren jullie…waar.???.!! Niemand die voor hem een woordje sprak. Hij doet zo veel voor de zwarte gemeenschap maar toen hij van de politie werd gearresteerd stond niemand voor hem in. Niemand die de politie vroeg waarom slaat u hem wat heeft hij gedaan…??.
En waarom stonden er niet plotseling 80 donkerkleurige mensen in een kring om de politie heen allemaal met een TShirt aan “ZWARTE PIET IS RACISME”, en de politie opvordert hem onmiddellijk los te laten. Nou dan zou ik willen weten of de politie genoeg manschappen had om jullie allemaal te arresteren. SOLIDARITEIT…. Nee iedereen gaat zijn eigen gangetje, en is blij dat de Politie niet hem op het oog heeft. Maar alleen zo heb je macht en kan je dingen veranderen.
De Nederlander zijn strategie was altijd delen en zegevieren, deze praktijk paste hij al tijdens de slavernij toe. Vandaar dat hij met een paar duizend man Miljoenen zwarten slaven in schaak kon houden. Dat doet hij steeds weer.(De Braboneger) Hebben wij een stem in het parlement…??? Ik weet het niet ik woon niet in Nederland. Maar ik weet wel dat wij een donkerkleurige man Ricardo Lumengo in het Zwitserse Parlement hebben. Ook in Duitsland zijn er twee. Een Turk in Duitsland mag ook stemmen.
Wie kent Rosa Park King niet..?? Dat was die Amerikaanse vrouw die weigerde voor een blanke man op te staan in een bus, en toen van de politie in de gevangenis gegooid werd. Ze heeft dingen verandert ook voor alle Nederlandse donker kleurigen, vandaag kunnen wij haar alle maal dankbaar zijn. Wat gebeurde toen, alle Zwarten hebben zich samen gedaan en weigerden ooit weer met deze bussen als passagier te rijden. Ze zijn gaan lopen zo ver of het ook mocht zijn. Die die een auto hadden waren verplicht alle zwarten voetgangers onderweg mee te nemen. En zo hielpen ze elkaar (Quincy Gario), en die Grey Hound bussen Firma is failliet gegaan, en moest sluiten. De Zwarten hadden bereikt dat ze overal in bussen mochten zitten en voor geen blanke meer hoefden op te staan, en waren een gerespecteerde burger geworden.
Wij zeggen Zwarte Piet moet weg, kijk wat gebeurd, alle Nederlanders (bijna allemaal) schreeuwen op, nee kan je niet doen, flauwe kul, is onze traditie, is ons cultuur. Een geschreeuw…maar ze praten wel met een stem. Merken jullie dat niet met wie je het te doen hebt. Kijk naar zijn verleden, de slaven handel, de slavernij, het uitbuiten van werkkachten, mishandelingen, uitzwepen, onmogelijke gruwelijke straffen, handen en voeten afhaken, families uit elkaar verkopen, verkrachten van de donkere vrouw, het weigeren van onderwijs, dan ga je je anders opstellen, en dan kan je dingen veranderen….Nog een ding, Laat nooit en te nimmer iemand je een NEGER of een NEGERIN noemen.
Een NEGER is iets wat geen verleden en geen toekomst heeft, en geen afkomst, en daarom bestaat er geen NEGER land. Luid de slavendrijver zijn is het iets tussen een mens en een dier. Maar nog altijd lekker genoeg voor een verkrachting. NEGER…Nee je raakt het nooit meer kwijt en je zal altijd een NEGER behandeling blijven krijgen. Nooit accepteren, het is verboden en zo iemand breng je voor de rechter. Ik weet het Nederlands apartheid denken zal je dat leven zuur maken, want ze praten toch met een stem. Ze zullen je hinderen aan je recht te kommen…gewoon volhouden en door gaan en sta op je recht. Als je een keer bij de wet door bent gebroken, en in het gelijk bent gesteld, dan houd het wel op…….Cajosh
Weetje Cajosh,
Ik ben het fucking helemaal met je eens. Ik heb me er ook vaker over verbaasd en het is godverdomme te erg voor woorden. Hoe tijdens het zwarte piet debat de media op zoek gingen naar zwarte mensen die niet tegen zwarte piet waren. Hoe zwarte mensen tegen elkaar opgespeeld werden. De manier hoe dat ging bewees dat rascisme nog zo alledaags was als een bruine boterham met kaas. De “superieure” blanke klasse labelde zichzelf als voorvechters van een rationeel, niet rascistisch, traditioneel volksfeest. Vanaf het begin af aan was de blanke mening de betere mening. Quincy Gario was een schreeuwlelijke negert. Vervolgens speelden sommige zwarte mensen het spel mee zodat ze het “beste jongetje van de klas” mochten zijn. “Zie hoe Nederlands wij zijn! Zie hoe geintegreerd wij zijn! Ook wij, zwarte mensen, houden van zwarte piet! Het is helegaar geen rascistisch stereotype! Het is een schoorsteenveger, zie je dat niet?!”
De trieste werkelijkheid is dat deze zwarte nederlanders nooit echt Nederlander zullen zijn zolang zij zich schikken aan deze tweede-rang, ze zijn geen meesters, maar scholieren. Ze zijn geen leiders, maar volgers. Zij bepalen niet of en wanneer ze Nederlands genoeg zijn om Nederlands te zijn, dat bepalen de “echte”nederlanders. Als zwarte nederlanders net doen alsof zwarte piet geen rascistisch stereotype is, dan zijn ze net wat meer Nederlander dan die Negerts die er over “zeiken”. Maar echt Nederlander? Nee, dat kan alleen als je de kleur van Sinterklaas hebt. Daarom is een zwarte Sinterklaas en witte pieten veel interessanter. Sinterklaas was toch een getinte turkse edelman?
Overigens gebruik ik het woord neger hier ook alleen maar om aan te tonen dat er verschil is tussen de betekenis van de woorden: (1)Zwarte: die het met “Nederlanders” eens zijn (en dus enigszins gecultiveerd zijn) en (2)NEGER(T)S: die het niet met “Nederlanders” eens zijn (en dus achterlijk, dom en lelijk zijn, breder te trekken op arme gekleurde mensen uit afrika en aboriginals uit Australie).
Je hebt gelijk, NEGERS hebben geen toekomst, ze zijn arm, dom, lelijk, vies, ziek, achtelijk, ongeemancipeerd, beestachtig, duivels en drugsverslaafd. Ze hebben geen toekomst, ze bestaan niet als ras en hebben ook nooit bestaan. Noem je een zwarte een NEGER dan noem je hem al die voorgaande dingen.
Dus wanneer? Wanneer staan donkere, getinte en zwarte mensen op als één vuist, als één lichaam, één geest? Om angst en haat voor eeuwig de mond te snoeren?
Ik help mee.
Ik ben zelf blank, maar ik heb genoeg zwarte familie om te weten hoe het is, ik ben familie. Ik voel me verwant en ik voel me verantwoordelijk voor gelijke behandeling van iedereen onafhankelijk van kleur of ras. Niet: iedereen is gelijk, maar sommigen zijn wat gelijker dan anderen.