Het Europese stabiliteitspact, bezuinigingen en politieke keuzes

Hans Amman – econoom en huidig lid van het College van Bestuur van Universiteit Utrecht – geeft hieronder (op verzoek van KSU) zijn visie over de huidige onderwijsproblematiek, de bezuinigingen erop, en de economische kant ervan. Aanleiding voor dit verzoek was een opinie-artikel uit 1997, ondertekend door 70 economen waaronder Amman, getiteld “Met deze EMU kiest Europa verkeerde weg” in de Volkskrant. In dit artikel werd voorspeld hoe lidstaten van de Europese Monetaire Unie (EMU, oftewel de eurozone) sterk zouden moeten gaan bezuinigingen op collectieve voorzieningen om aan de euroregels te voldoen, voornamelijk het stabiliteitspact. (Ook van toepassing op Griekenland). Maar toch merkt Amman in zijn recente reactie op dat je niet “kunt stellen dat er een koppeling is tussen de bezuinigingen op het hoger onderwijs en het feit dat we een euro-zone hebben met vrij kapitaalverkeer”. Want “Als je door de eu heen kijkt dan zie je dat er in andere landen wel fors wordt geinvesteerd en andere keuzes worden gemaakt”. Lees hieronder zijn volledige reactie.

“Harde sancties zijn vastgelegd tegen landen die het maximaal toegestane financieringstekort van 3 procent overschrijden […] Pogingen om aan deze eis te voldoen, hebben in de EU-landen nu al geleid tot ingrijpende bezuinigingen op de collectieve voorzieningen, waarvan de sociaal zwakkeren het meest te lijden hebben. Dat proces van bezuinigingen zal met de invoering van de EMU en euro in het komende decennium doorgaan. […] En in het niet ondenkbeeldige geval dat Europa de komende jaren opnieuw met een recessie te kampen zal hebben, brengen de rigide ‘Dublin-eisen’ Europa nog verder in een neerwaartse spiraal van bezuinigingen en oplopende werkloosheid.

– Uit “Met deze EMU kiest Europa verkeerde weg“, over het stabiliteitspact van de EMU.

——————————————————————————————–
Hans Amman CvB van UU
Ammans reactie op de vraag: Naar aanleiding van dit artikel in de volkskrant; Heeft u een mening over het verband tussen de EMU, vrij internationaal kapitaalverkeer, en de huidige dreiging van bezuinigingen op het hoger onderwijs?
Hierbij een reactie. Eerst even een kleine toelichting op de EMU. Als overheid heb je (in grote lijnen) op macroniveau voor de de korte en middenlange termijn twee instrumenten (los van sectoraanpak en structuurmaatregelen gericht op de aanbodzijde van de economie) om de economie te beinvloeden. Dat is monetair beleid en begrotingsbeleid. Op basis van de Tinbergenregel, kunnen je daarmee twee doelen nastreven (de praktijk is altijd wat complexer, maar dat laat ik nu maar even).
Binnen de de EU wordt monetair beleid (via de rente) gebruikt voor inflatiebeperking (en daarmee voor een deel stabilisatie van de euro).
Dan houd je begrotingsbeleid (fiscal policy in het engels) over voor het beinvloeden van de economie bij conjunctuurbewegingen. Bij het instellen van de EMU is door een groot aantal economen opgemerkt, waaronder mijzelf, dat als het goed fout gaat 3 procent bewegingsruimte in de overheidsfinancien te weinig is om effectief aan conjunctuurstabilisatie te doen.
De crisis in de laatste twee jaar heeft dit in feite aangetoond en zijn we door de macroeconomische automatische stabilisatoren heel snel door de 3 procent grens heengegaan. De gedeelde mening onder de vakbroeders, en mijzelf, is dat we terug moeten naar een sluitende begroting voor de overheid, maar dat we dit niet te snel en met wijsheid moeten doen ten einde een tweede dip te voorkomen. Overigens, historisch gezien is economische groei de beste manier om snel van je overheidsschuld af te komen, maar dat terzijde.
Hoe, dat is een politieke keus waar Nederland nu midden in zit. Als UU sluiten we ons aan bij het VSNU standpunt, dat investeren in het onderwijs investeren is de toekomst van het land en dat onderwijs niet alleen als kostenpost moet worden gezien. Derhalve opteren we voor een investeringsagenda die recentelijk door de VSNU is neergelegd.
Nu je vraag: Ik denk niet dat je kunt stellen dat er een koppeling is tussen de bezuinigingen op het hoger onderwijs en het feit dat we een euro-zone hebben met vrij kapitaalverkeer. Als je door de eu heen kijkt dan zie je dat er in andere landen wel fors wordt geinvesteerd en andere keuzes worden gemaakt.
Kortom, ik denk dat de situatie waarin we ons nu bevinden in NL een weerslag is van politieke keuzes die in Nederland gemaakt zijn, door vele kabinetten, die er toe hebben toegeleid dat we achteruit gaan in allerlei rankings etc.
De oorzaak ligt dus binnen en niet buiten de grenzen.
Ook een beetje een reflectie vanuit de eigen sector, als HO zijn we er klaarblijkelijk tot op heden niet ingeslaagd, om de urgentie over het voetlicht te brengen. Voor een deel te verklaren uit een goede past performance.

12 thoughts on “Het Europese stabiliteitspact, bezuinigingen en politieke keuzes

  1. http://www.feasta.org/documents/democracy/storey.htm

    An interesting quote:

    However, what the transfer of power upwards [door de invoering van de euro en het inleveren van monetaire macht bij de ECB] in this case ensures is that no individual Member State can respond to popular pressure by making ‘concessions’ in the area of monetary policy (and the SGP [Stability and Growth Pact] partially helps ensure that the same is true for fiscal policy). Most starkly, the euro ensures that devaluation is off most national agendas. The significance of the transition – from the national to the regional – is explained by Bonefeld (2002: 132-3):

    “The importance of EMU, then, is not that it makes democratically unaccountable what previously had been democratically accountable… Rather, the importance of EMU is that national states, on their own initiative, will no longer be able to accommodate class conflict through credit expansion or currency devaluation. EMU, then, inscribes the neo-liberal policy of market freedom… through the creation of supranational institutional devices that check expansionary responses to labour conflict”.

    In other words, the structure of European regionalism in theory ensures that no one state can go ‘soft’ and make concessions to its own working class (though debates on the SGP rules show that this is not entirely how things work out in practice). Instead, adjustment costs must be borne through adjustments in wages and in the ‘social wage’ of the welfare state. McGiffen (2001: 91) quotes an approving neoliberal economist: “Either the euro subverts the welfare state, or Europe’s welfare state will subvert the euro… [S]mart money should bet on the euro”.

Comments are closed.